เมืองที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงตั้งตามที่รวบรวมไว้ในตำนานวัตถุสถานต่างๆ ที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนานั้น ปัจจุบันยังคงเหลือชื่อเรียกอยู่เป็นส่วนมาก แต่บางแห่งก็มิได้ตั้งอยู่ยังสถานที่เดิมแล้ว

1. บ้านหนองคาย ตั้งเป็นเมืองหนองคาย ปัจจุบันคือ จังหวัดหนองคาย
2. บ้านโพงแพง ตั้งเป็นเมืองโพนพิสัย ปัจจุบันคืออำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย
3. บ้านปากน้ำสงคราม ตั้งเป็นเมืองไชยบุรี ปัจจุบันคือ ตำบลชัยบุรี อำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม
4. บ้านภูเวียง ตั้งเป็นเมืองภูเวียง ปัจจุบัน คือ อำเภอภูเวียง จังหวัดขอนแก่น
5. บ้านปากเฟือง ตั้งเป็นเมืองเชียงคาน ปัจจุบันคือ ตำบลและอำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย
6. บ้านคางราย ตั้งเป็นเมืองเรณูนคร ปัจจุบันคือ อำเภอเรณูนคร จังหวัดนครพนม
7. บ้านเมืองราม ตั้งเป็นเมืองรามราช ปัจจุบันคือ ตำบลรามราช อำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม
8. บ้านนาลาดควาย ตั้งเป็นเมืองอาทมาต (ยังไม่พบหลักฐานต่อเนื่องว่าปัจจุบัน คือ เขตการปกครองใด)
9. บ้านท่าม่วง ตั้งเป็นเมืองอากาศอำนวย (ตำนานวัตถุสถานต่างๆ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาว่าเป็นเมืองที่รัชกาลที่ 3 ทรงสร้าง แต่ในประชุมพงศาวดารภาคที่ 25 สถานที่ต่างๆ ที่รัชกาลที่ 4 ทรงสร้าง ก็ว่าเป็นเมืองที่ตั้งในรัชกาลที่ 4) ปัจจุบันคือ อำเภออากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร
10. บ้านท่าขอนยาง ตั้งเป็นเมืองท่าขอนยาง ปัจจุบันคือ ตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม
11. บ้านแซงบาดาล ตั้งเป็นเมืองแซงบาดาล ปัจจุบันคือ ตำบลแซงบาดาล อำเภอสมเด็จ จังหวัดกาฬสินธุ์
12. บ้านกุดฉิมนารายณ์ ตั้งเป็นเมืองกุดฉิมนารายณ์ ปัจจุบันคือ อำเภอกุดฉิมนารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์
13. บ้านช้อนนาง (ประวัติมหาดไทยส่วนภูมิภาคจังหวัดอุบลราชธานี เรียกบ้านช่องนาง) ตั้งเป็นเมืองเสนานิคม ปัจจุบันคือ อำเภอเสนางค์นิคม จังหวัดอุบลราชธานี)
14. บ้านดอนมะเกลือ ตั้งเป็นเมืองลำเนาหนองปรือ (ยังไม่พบหลักฐานว่า ปัจจุบันคือเขตการปกครองใด)
15. บ้านขั้ว ตั้งเป็นเมืองอำนาจเจริญ ปัจจุบันคือ อำเภออำนาจเจริญ จังหวัดอุบลราชธานี
16. บ้านคำแก้ว (ประวัติมหาดไทยส่วนภูมิภาคจังหวัดอุบลราชธานีเรียกบ้านคำเมืองแก้ว) ตั้งเป็นเมืองคำเขื่อนแก้ว ปัจจุบันน่าจะเป็นตำบลคำเขื่อนแก้ว อำเภอชานุมาน จังหวัดอุบลราชธานี แต่ก็ได้ใช้ชื่อนี้ที่ตำบลคำเขื่อนแก้ว อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี และอำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร
17. บ้านส่วนหาง ตั้งเป็นเมืองสะเมียะ (ยังไม่หลักฐานว่าปัจจุบันคือเขตการปกครองใด)
18. บ้านคำทองใหญ่ ตั้งเป็นเมืองคำทองใหญ่ (ยังไม่พบหลักฐานว่าปัจจุบันคือเขตการปกครองใด)
19. บ้านเซลำเพา ตั้งเป็นเมืองเซลำเพา (ยังไม่พบหลักฐานว่าปัจจุบัน คือเขตการปกครองใด)

          ประวัติมหาดไทยส่วนภูมิภาคจังหวัดอุบลราชธานีระบุเมืองที่รัชกาลที่ 3 ทรงตั้งเพิ่มไปจากรายการข้างต้น ดังนี้

          พ.ศ. 2388 โปรดให้ตั้งบ้านน้ำโดมใหญ่ เป็นเมือเดชอุดม ปัจจุบันคืออำเภอเดชอุดม จังหวัดอุบลราชธานี

          พ.ศ. 2390 โปรดให้ตั้งบ้านดงกระชุ เป็นเมืองบัว ปัจจุบันคือ อำเภอบุณฑริก จังหวัดอุบลราชธานี

          ประวัติมหาดไทยส่วนภูมิภาคจังหวัดสกลนครระบุเพิ่มเติมว่า

         พ.ศ. 2387 รัชกาลที่ 3 โปรดให้ตั้งบ้านพังฟ้าว หรือพังพร้าวหรือพันนาเป็นเมืองพรรณนานิคม ปัจจุบันคือ อำเภอพรรณนานิคม จังหวัดสกลนคร และโปรดให้ตั้งเมืองกุสุมาลย์ ปัจจุบันคือ อำเภอกุสุมาลย์ จังหวัดสกลนคร

พลเอก จรัล กุลละวณิชย์ - สายไหม จบกลศึก เรียบเรียง